همه چیز در مورد سرخک و واکسن سرخک

این روزها خبرهایی مبنی بر ورود سرخک به برخی مناطق کشور گزارش شده است. دلیل عمده ورود ویروس سرخک شیوع آن از برخی کشورهای همسایه  است.

بنا به گفته کمال حیدری، معاون بهداشت وزیر بهداشت تاکنون 164 مورد ابتلای به سرخک شناسایی شده است و بر انجام واکسیناسیون کودکان زیر 5 سالی که تاکنون واکسن سرخک را تزریق نکرده‌اند تاکید می‌شود. پس تزریق واکسن سرخک ضروری است.

سرخک یکی از شایع ترین بیماری‌های واگیر و حاد تنفسی است. این بیماری اولین بار توسط محمد زکریای رازی پزشک و فیلسوف ایرانی شرح داده شد. 

بیماری سرخک یکی از مسری ترین بیماری‌های عفونی است؛ به طوری که بیش از 90 درصد افراد حساس در تماس نزدیک با بیمار آلوده می‌شوند. حدود 10 درصد کل مرگ و میر قابل پیشگیری کودکان زیر 5 سال در جهان به علت سرخک است و براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت سالیانه 200 هزار کودک را به کام مرگ می‌کشد.

سرخک از سال 1383 برنامه واکسیناسیون در کشور برعلیه سرخک با واکسن سرخک، سرخجه و اوریون(MMR) در دو نوبت 12 و 18 ماهگی انجام می‌شود. به نظر می‌رسد که بهبود پوشش جاری واکسیناسیون علیه سرخک- سرخجه، باعث کاهش موارد ابتلا به سرخک و در نتیجه کاهش موارد مرگ ناشی از سرخک شده است.

بیمارى سرخک یک بیمارى حاد است که به وسیله ویروسى از گونه موربیلى ویروس (از خانواده پارامیکسو ویروس) ایجاد مى‌شود و انسان تنها مخزن آن است.

بیماری سرخک یکی از مسری ترین بیماری‌های غفونی است؛ به طوری که بیش از 90 درصد افراد حساس در تماس نزدیک با بیمار آلوده می‌شوند

به طور طبیعی سرخک فقط در انسان دیده می‌شود. اپیدمی‌های سرخک در دوره‌های 2 تا 3 ساله و در طی فصل بهار در مناطقی که واکسیناسیون صورت نمی‌گیرد رخ می‌دهد. این بیماری در مناطق شهری شیوع بیشتری دارد. 

ویروس از طریق تماس مستقیم و غیرمستقیم با ترشحات دستگاه تنفس انتشار می‌یابد. افراد آلوده به ویروس می‌توانند از 4 روز قبل تا 7 روز بعد از ظاهر شدن ضایعات پوستی بیماری را انتقال دهند.

**دوره کمون (نهفته) بیماری 10تا 14 روز است

دوره کمون (نهفته) بیماری 10تا 14 روز است. حداکثر شیوع بیماری در اطفال کمتر از دو سال بوده و بطور کلی سرخک یک بیماری دوره کودکی است که می تواند به صورت یک بیماری خطرناک در بالغین جوان درآید. این بیماری در طی حاملگی شایع نیست اما اگر ایجاد شود می‌تواند بینهایت جدی شود. 

 کمال حیدری، معاون بهداشت وزیر بهداشت در خصوص شیوع سرخک در کشور، گفت: جمهوری اسلامی ایران در سال گذشته موفق به اخذ گواهی حذف سرخک از سازمان جهانی بهداشت شد، اما متاسفانه همزمان با این رویداد، در کشور همسایه مان افغانستان بیماری سرخک شایع شد و از طرفی، با توجه به مسائل سیاسی کشور افغانستان و مهاجرت عده زیادی از شهروندان افغانستانی به کشورمان و پراکندگی آنها در نقاط و شهرهای مختلف، برای ما دغدغه خاطر ایجاد کرده است، زیرا در استان‌های مختلف مواردی از این بیماری گزارش شد و به دلیل حساسیتی که در مورد این بیماری وجود دارد، به طور ویژه به آن پرداختیم.

 وی افزود: در این راستا، به تمام دانشگاه‌های علوم پزشکی هشدار دادیم که در جهت مقابله با این موضوع که تهدیدکننده موفقیت مان در عرصه ریشه کنی سرخک در کشورمان است، اقدامات لازم را انجام داده و در زمینه تکمیل واکسیناسیون اتباع غیر ایرانی حتما برنامه ریزی کنند، مخصوصا در مناطقی که محل تجمع تبعه غیر ایرانی است، پوشش واکسیناسیون ام ام آر فراهم شده و به صورت فعال واکسیناسیون صورت می‌گیرد.  
*افراد آلوده به ویروس می‌توانند از 4 روز قبل تا 7 روز بعد از ظاهر شدن ضایعات پوستی بیماری را انتقال دهند
معاون بهداشت وزارت بهداشت ادامه داد: همچنین به بخش دولتی و خصوصی دستور آمادگی داده‌ایم تا در صورت مراجعه افراد مبتلا مراقبت و آزمایشات لازم سریعا انجام شود.
وی گفت: تبعه افغانستانی که قصد رفت و آمد به کشورشان را دارند، توجه داشته باشند که حتما واکسیناسینون شان را کامل کرده باشند، زیرا در حال حاضر در کشور افغانستان این بیماری شایع است.
وی در خصوص شمار مبتلایان به سرخک در کشورمان، بیان کرد: تاکنون حدودا 164 نفر در کشورمان به این بیماری مبتلا شده‌اند، باید توجه شود که این بیماری واگیردار است و احتمال اینکه به افراد بیشتری سرایت کند، زیاد است.

حیدری بیان داشت: لذا، هر کسی که روند واکسیناسیون ام ام ار را تکمیل نکرده، حتما به مراکز بهداشت در سراسر کشور مراجعه کند. امیدواریم که با وجود تلاش هایمان برای مهار این بیماری، مجددا درگیر نشویم.

** بیماری زائی سرخک 

ویروس بعد از آلوده کردن میزبان در سلول‌های پوششی دستگاه تنفس تکثیر یافته و از راه خون در نقاط مختلف بدن انتشار می‌یابد و به موجب آن عفونت در پوست، دستگاه تنفس و اعضای دیگر ایجاد می‌شود. 

عفونت با ویروس سرخک موجب تحریک پیدایش آنتی کر IgM و IgG می‌شود. آنتی‌بادی IgM اختصاصی سرخک 5 تا 10 روز بعد از شروع بثورات ظاهر خواهد شد. بعد از آن این آنتی‌بادی به سرعت ناپدید شده در حالی که IgG برای مدت طولانی و نامعین باقی می‌ماند. ایمنی بعد از ابتلاء به بیماری برای تمام عمر وجود خواهد داشت. 

**نشانه‌های بالینی سرخک

معمولا از زمان مواجهه با ویروس تا ایجاد اولین علائم 10 روز طول می‌کشد. علائم اولیه بیماری بی‌قراری، تحریک پذیری، تب 40 درجه همراه با اشک‌ریزی فراوان، ادم (ورم) پلکها و ترس از نور، سرفه و ترشح از بینی است. راش‌های جلدی (جوش‌ها) که تقریبا همه جای بدن را فرا می‌گیرد حدود 4 روز بعد از شروع علائم ظاهر می‌شود.راش از ناحیه سر و گردن و پشت گوش شروع شده و سپس به قسمت‌های دیگر بدن و پاها انتشار می یابد.

این راش‌ها سه روز دوام دارند و به همان ترتیبی که ایجاد شده بودند از بین می‌روند و در نتیجه مدت زمانی که بثورات وجود دارند 6 روز است. بعد از ناپدید شدن بثورات یک رنگ متمایل به قهوه‌ای روی پوست تنه برای 7 تا 10 روز باقی می‌ماند. 

عوارض سرخک می‌تواند به سه گروه تقسیم شود که شامل گرفتاری دستگاه تنفس، گرفتاری سیستم اعصاب مرکزی و گرفتاری دستگاه گوارش است. 

ویروس سرخک در هر سنی از حاملگی می‌تواند از طریق جفت به جنین منتقل شود. عفونت داخل رحمی با سقط، مرگ داخل رحمی، زایمان زودرس، مرگ قبل از زایمان و سرخک مادرزادی همراه است. کودکان ممکن است راش‌های پوستی را در زمان تولد و یا در طی اولین روزهای تولد داشته باشند.

ویروس سرخک در هر سنی از حاملگی می‌تواند از طریق جفت به جنین منتقل شود

میزان مرگ ومیر ممکن است بیش از 20 درصد باشد. عفونت مادر با خطر تولد با وزن کم همراه است. اگر عفونت مادر در نزدیک زایمان اتفاق افتد، ممکن است در زمان زایمان علائم بیماری در جنین ظاهر شود. سرخک مادرزادی به علت عفونت نوزاد ممکن است به طور سریع یا آرام کشنده باشد. در 25 سال گذشته واکسن سرخک به صورت ترکیبی با واکسن‌های سرخجه و اوریون (MMR) ارائه شده است. 

**راه انتقال ویروس سرخک :

انتقال بیمارى به صورت اولیه از فرد به فرد از طریق ذرات آئروسل و یا به وسیله تماس مستقیم با ترشحات بینى و گلوى فرد بیمار صورت مى‌پذیرد. افراد مبتلا به بیمارى از سه روز قبل از شروع علائم تا 4 روز بعد از شروع بثورات جلدی( راش جلدی) آلوده کننده هستند. در مناطقى با آب و هواى گرمسیرى، بسیارى از موارد سرخک در طى فصل خشک رخ مى‌دهد؛در حالى که در مناطق با آب و هواى معتدله اوج بروز بیمارى در اواخر زمستان و اوایل بهار رخ مى‌دهد.

*تشخیص سرخک چگونه است؟

از روی علائم بالینی نمی‌توان با قطعیت در مورد تشخیص بیماری نتیجه گیری کرد، لذا تشخیص نهایی با جدا کردن آنتی بادی IgM اختصاصی سرخک در خون یا بزاق بیمار انجام می‌شود.

**جداسازی بیماران

موارد بیمار در طى 4 الی 9 روز بعد از شروع راش باید استراحت در منزل داشته و در صورت نیاز به خروج از منزل ماسک تنفسی (ماسک جراحی) استفاده کنند.

کودکان در سن مدرسه باید به مدت 4 روز پس از ظهور راش‌ها از رفتن به مدرسه خودداری کنند.

شستن دستها و استفاده از دستمال یکبار مصرف در حین سرفه و عطسه و همچنین دفع صحیح آن باید به بیمار و اطرافیان آموزش داده شود.

در طى این مدت بیماران نباید با افراد حساس فامیل(نوزادان و افراد غیرواکسینه) در تماس باشند و فقط افراد واکسینه اجازه ملاقات با بیمار را دارند.

بیماران فقط در موارد ضرورى باید در بیمارستان بسترى شوند؛ زیرا خطر بالاى انتقال داخل بیمارستانى وجود دارد.در بیمارستان از مرحله آبریزش بینی و قبل از ظهور تب تا 4 الی 9 روز بعد از بثورات پوستی، خطر انتشار ویروس به سایر بیماران بستری و در معرض خطر، وجود دارد.

رکسانا منصور قناعی، استاد بیماری‌های عفونی کودکان در گفت‌وگو با خبرنگار سلامت خبرگزاری فارس درباره «بیماری سرخک»، اظهار داشت:‌ابتلا به سرخک در کودکان زیر 5 سال بیشتر است و علائم تنفسی به صورت سرفه، قرمز شدن چشم‌ها و تب و راش روی پوست است که قرمز رنگ و برجسته است.

بیشتر درمان‌های مربوط به سرخک حمایتی است؛ چراکه سرخک نوعی ویروس است ودرمان آنچنانی برای ویروس نداریم و چرک خشک کن‌ها روی آن اثری ندارند؛ مگر عفونتی روی آن سوار شود

وی ادامه داد:‌اگر کودکان چنینی علائمی داشتند باید این کودکان دو واکسن را به فاصله  یک ماه گرفته باشد؛ به طوری که  در 12 ماهگی و 18 ماهگی این واکسن تزریق می‌شود.

این فوق تخصص عفونی کودکان اضافه کرد:‌ اما اگر تعداد مهاجران داخل کشور که واکسن یاد شده را تزریق نکردند ممکن است برای سنین بالاتر نیز تزریق یک دز صورت گیرد؛ اما فعلا همان دو دز واکسن در 12 و 18 ماهگی باید انجام شود.

منصور قناعی تاکید کرد: در صورت ابتلای کودک به سرخک باید قطعا به پزشک مراجعه کند؛ چون می‌تواند این بیماری کشنده باشد.

وی متذکر شد:‌بیشتر درمان‌های مربوط به سرخک حمایتی است؛ چراکه سرخک نوعی ویروس است ودرمان آنچنانی برای ویروس نداریم و چرک خشک کن‌ها روی آن اثری ندارند؛ مگر عفونتی روی آن سوار شود.

این فوق تخصص عفونی کودکان افزود:‌باید حتما کودک مبتلا ایزوله شود؛ به خصوص از کودکان دیگر و زنان باردار و افراد دارای نقص ایمنی جدا نگه داشته شود.

سیدمحسن زهرایی،رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت افزود: پس از اعلام هشدار وزارت بهداشت درباره بیماری سرخک، بعضی از رسانه‌ها اینگونه خبر منتشر کرده‌اند که تمام کودکان زیر 5 سال باید علیه سرخک، سرخجه و اوریون واکسینه شوند.

**واکسیناسیون سرخک تمام کودکان زیر 5 سال ضرورت ندارد

وی ادامه داد: افرادی که فرزند 4 یا 5 ساله دارند و به هر دلیلی واکسن سرخک فرزندشان را انجام نداده‌اند و به تأخیر انداخته‌اند و یا مطمئن نیستند که انجام داده اند یا نه، به مراکز بهداشتی، درمانی مراجعه کنند و از اینکه فرزندشان نیاز به واکسن دارد یا خیر مطمئن شوند.

 رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت تصریح کرد: واکسیناسیون سرخک تمام کودکان زیر 5 سال ضرورت ندارد و فقط کودکانی که علیه این بیماری واکسینه نشده اند باید واکسن بزنند.

زهرایی افزود: همکاران ما در این مراکز بررسی می‌کنند و اگر فرزند این افراد نیاز به واکسیناسیون داشته باشد واکسن می‌زنند و اگر هم واکسیناسیون فرزندشان کامل باشد اطمینان خاطر به آنها مبنی بر عدم نیاز فرزندشان به واکسن داده می‌شود.

والدین باید دقت کنند تنها راه گریز از به دام افتادن فرزندان زیر 5 سال آنها به بیماری سرخک انجام به موقع واکسن سه گانه «ام ام آر» است که جزو برنامه واکسیناسیون وزارت بهداشت بوده و در دوران یاد شده تمام کودکان باید آنها را تزریق کنند.

همه چیز در مورد سرخک و واکسن سرخک